ولی‌الله مؤمنی درسوم خرداد ماه سال۱۳۲۳ دراردبیل چشم به جهان گشود. در زمانی که او محصل  کلاس چهارم ابتدایی بود، همراه با خانواده خود ازاستان اردبیل به تهران مهاجرت کرد. او به سبب علاقه‌ای بسیار زیادی که به دنیای هنر داشت در سال ۱۳۴۳ بازیگری درعرصه نمایش را آغاز کرد و ازسال ۱۳۴۵با بازی درفیلم (دو انسان) به کارگردانی (آرامائیس آقامالیان) وارد دنیای فیلم وسینما شد. 

او دراین فیلم با بازیگرانی (نظیر فرانک میرقهاری و ایرج قادری) هم بازی شد. مؤمنی پس از گذشت یک سال و درسال ۱۳۴۶ فعالیت خود را به شکل جدی و تخصصی در زمینه گویندگی و دوبله به پشنهاد داریوش اسدزاده آغاز کرد و از سال ۱۳۴۷ به طور کاملا جدی و رسمی وارد حرفه دوبله شد و دوبلورها و گویندگان معاصر او افرادی نظیر(ژرژ پطرسی، جواد پزشکیان، خسرو شکیبایی و فریبرز صالح) بودند. مؤمنی در همان سال در سریال (پهلوان نایب) در جایگاه بازیگر وارد مدیوم تلویزیون شد. او در کنار کار تئاترو تلویزیون هم ‌زمان درسینما و دوبله فعالیت داشت و فیلم ها و کارتون های زیادی را دوبله کرده است و درفیلم‌های زیادی به جای بازیگران خارجی وایرانی گویندگی کرده که ازبین آنها باید به نقش هایی که (فرهاد حمیدی) ایفاگر آن ها بود اشاره کرد که غالبا درنقش‌های خاکستری و منفی درسینما جا افتاده بود. 

او تا قبل ازانقلاب، در بیشتر از۱۰ فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی به ایفای نقش پرداخته است، مؤمنی بعد از انقلاب فعالیت خود در زمینه بازیگری را با فیلم سینمایی (قیام) به کارگردانی رضا صفایی شروع کرد. او در سال۱۳۶۰ به خاطرعلاقه‌ای بسیار زیادی که به هنرخوشنویسی داشت در کلاس‌های (غلامحسین امیرخانی (خط نستعلیق)) و (استاد کابلی (شکسته نستعلیق)) شرکت کرد و توانست مدرک عالی خوشنویسی را اخذ کند. ولی الله مؤمنی بازیگر نقش اصلی و محوری (میرزا کوچک خان جنگلی) در فیلمی به همین نام بود. او منهای هنرهفتم درهنر خوشنویسی هم دارای استعداد وقریحه فراوانی بود؛ مؤمنی دررابطه با چگونگی انتخاب شدن برای بازی در نقش میرزا کوچک خان جنگلی نقل کرده است که: (آن دوران نزدیک به هشت سال از وارد شدن من به عرصه دوبله گذشته بود و عوامل فیلم به دنبال شخصی بودند که به لحاظ ظاهری شبیه میرزا کوچک خان باشد. هنگامی که مرا برای ایفای این نقش در نظر گرفتند، به من پیشنهاد دادند که مو و ریش‌هایم را بلند کنم. بعد از آن مرا پیش(شادروان ابراهیم فخرایی) (وزیر فرهنگ میرزا کوچک‌ خان و نویسنده کتاب سردار جنگل) بردند. فخرایی هنگامی که مرا دید، تعجب و بعد از آن گریه کرد و من را بوسید و گفت که بیش از اندازه شبیه به میرزا کوچک خان شده‌ام. 

مؤمنی در سال ۱۳۷۵ با بازی درسریال (آفتاب و زمین) در نقش پدرامام خمینی نیزمجددا توانایی و مهارت خود را به تصویر کشید. او ازمعدود بازیگرانی است که درتمام ژانرهای منفی و مثبت و حتی خنثی، ایفای نقش کرده است. بازی برجسته او در نقش بسیار منفی (شرحبیل بن ذی الکلاع) درسریال مختارنامه داود میرباقری و درنقش مثبت (امیر بخارا) درسریال (جلال الدین) بسیار زیبا و ماندگاراست. مؤمنی در سال ۱۳۹۰ نیزدرفیلم (سال‌های حادثه) در نقش امام خمینی ایفای نقش کرد که این فیلم بنا به دلایل نا معلومی به اتمام نرسید. مؤمنی درهشتم دیماه ۱۳۹۴ در تهران چشم از جهان فروبست. نمونه صداهای ولی الله مومنی را در فیلم های: مادر به عنوان گوینده محمود لطفی، سرقت از بانک با بازی جیسون استتهام، سریع و خشن ۶، قطار چنای (فیلم هندی)، و همچنین سریال های: جنگجویان کوهستان به عنوان گوینده، قصه های جزیره به عنوان گوینده کاراکتر سرپاسبان جفری و انیمیشن های: دور دنیا در ۸۰ روز، پهلوانان، زورو در نقش گروهبان گارسیا شنیده ایم. 

مومنی همچنین بازیگر فیلم هایی نظیر: قیام، آفتاب نشین‌ها، عصیانگران، سردار جنگل، میرزا کوچک خان، عروس حلبچه، افعی، دمرل، ضربه آخر، دل و دشنه، جهنم سبز، بشارت منجی و سریال های  قصه عشق، داستان راستان، سربداران، یک حرف از هزاران، راهیان، پهلوانان نمی‌میرند، ولایت عشق، سال‌های مشروطه، مختارنامه، و جلال‌الدین بوده است.